Odpowiedzialność pracownika za powierzone mienie to złożona kwestia, która może budzić wiele wątpliwości, szczególnie wśród pracowników handlu. Z pytaniem o możliwe potrącenia z wypłaty zwróciła się do nas czytelniczka portalu.
Wszystkie porady prawne w naszym serwisie
W pierwszej kolejności należy wskazać, że za szkodę wyrządzoną pracodawcy pracownicy ponoszą odpowiedzialność na szczególnych zasadach, określonych w przepisach Kodeksu pracy. Co do zasady, zgodnie z art. 114-122 Kodeksu pracy, pracownik ponosi odpowiedzialność tylko za szkodę rzeczywistą, powstałą na skutek zawinionego niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, a samo
odszkodowanie nie może przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody (ograniczenie nie obowiązuje, jeśli szkoda została wyrządzona umyślnie). To na pracodawcy ciąży obowiązek wykazania okoliczności uzasadniających odpowiedzialność pracownika, czyli to pracodawca dochodząc odszkodowania, musi wykazać, że pracownik w sposób zawiniony nie wykonał lub nienależycie wykonał swoje obowiązki, co doprowadziło do powstania szkody w określonych rozmiarach.
Jaką karę może nałożyć na nas pracodawca?
Powyższe preferencyjne zasady
nie mają zastosowania w przypadku odpowiedzialności
za powierzone mienie. Zgodnie z art. 124 Kodeksu pracy, jeżeli pracodawca powierzył pracownikowi mienie z obowiązkiem zwrotu lub do wyliczenia się, to co do zasady
pracownik odpowiada za szkody w tym mieniu w pełnej wysokości i to bez konieczności uprzedniego wykazywania przez pracodawcę, że szkoda jest wynikiem zawinionego niedopełnienia obowiązków przez tego pracownika. Należy podkreślić, że samo złożenie oświadczenia przez pracownika o ponoszeniu odpowiedzialności materialnej nie jest wystarczające, aby pracownik rzeczywiście ją ponosił w zwiększonym zakresie. Niezbędne jest
prawidłowe powierzenie mienia przez pracodawcę, czyli najpierw należy ustalić ilość i jakość powierzanego mienia (przeprowadzić inwentaryzację), a następnie pracodawca musi wydać mienie w taki sposób, aby było możliwe objęcie nad nim pieczy przez pracownika.
tak, było to celowe działanie
8%
nie, nie przydarzyła mi się taka sytuacja
55%
Jeśli doszło do prawidłowego powierzenia mienia, to
samo ustalenie niedoboru podczas inwentaryzacji nie musi jeszcze oznaczać, że pracownik będzie zobowiązany naprawić szkodę w pełnej wysokości. Po pierwsze, pracownik może uchronić się przed odpowiedzialnością, jeśli wykaże, że
szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia.
Ponadto w określonych przypadkach pracownik może również domagać się obniżenia odszkodowania na podstawie przepisów Rozporządzenia Rady Ministrów z 10 października 1975 r. w sprawie warunków odpowiedzialności materialnej pracowników za szkodę w powierzonym mieniu. Wysokość odszkodowania ulega bowiem odpowiedniemu obniżeniu, gdy
sprawowanie nadzoru nad tym mieniem jest utrudnione, a w szczególności:
- gdy mienie znajduje się w pomieszczeniach, do których ze względu na potrzeby prawidłowej obsługi konsumentów mają dostęp również pracownicy innych działów albo inne osoby, a zwłaszcza w placówkach handlowych, w których nabywcy mają swobodny dostęp do towarów, oraz gdy przyjmowanie towarów odbywa się bez przerywania obsługi nabywców,
- w magazynach, sklepach i punktach usługowych, w których praca trwa dłużej niż na jedną zmianę lub w których obsada wynosi co najmniej 5 osób.
Zatem w razie wystąpienia przez pracodawcę z roszczeniami o pokrycie niedoboru w pierwszej kolejności należy rozważyć okoliczności danego przypadku, czy nie zachodzą okoliczności uwalniające pracownika od odpowiedzialności lub wpływające na wysokość dopuszczalnego obciążenia.
Natomiast nawet jeśli pracodawca ma podstawy do obciążenia pracownika odpowiedzialnością za powstałą szkodę, to nie oznacza, że pracodawca może swobodnie pomniejszyć wynagrodzenie pracownika o kwotę należnego odszkodowania. Na uwadze należy mieć przepisy rozdziału II działu III Kodeksu pracy o
ochronie wynagrodzenia za pracę.
Po pierwsze - aby w ogóle pracodawca mógł samodzielnie dokonać potrącenia, to zgodę na takie potrącenie musi wyrazić pracownik, a
zgoda ta winna być udzielona na piśmie. Co przy tym istotne - zgoda pracownika nie może być tzw. "zgodą blankietową" - a więc wyrażoną bez wskazania ściśle określonej należności, a zwłaszcza jej skonkretyzowanej kwoty. W szczególności nieważna byłaby ogólnikowa zgoda pracownika na potrącanie z jego wynagrodzenia niedoborów dopiero mogących powstać w przyszłości (tak m.in. wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 sierpnia 2012 r., sygn. I BP 2/12).
Nadto zakres potrącenia jest ograniczony
kwotą wolną od potrąceń. W przypadku wyrażenia przez pracownika zgody na potrącenie wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego (jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania). Jeżeli jednak pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, limit potrącenia ulega zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.
Należy pamiętać, że niezgodne z przepisami pomniejszanie wynagrodzenia pracownika (np. na skutek nielegalnego potrącenia) stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika zagrożone karą grzywny do 30 tys. zł.
W związku z powyższym,
jeżeli pracownik otrzymuje tylko wynagrodzenie równe minimalnemu wynagrodzeniu za pracę, to nawet jeśli pracodawca będzie dysponował pisemną zgodą pracownika na potrącenie, nie będzie mógł potrącić należnego mu odszkodowania z jego pensji.
Czy można odmówić urlopu na żądanie?
Powyższe nie oznacza jednak, że pracodawca w ogóle nie może dochodzić naprawienia szkody przez pracownika. Jeżeli pracownik dobrowolnie nie uiści odszkodowania (np. poprzez samodzielne wpłaty na rzecz pracodawcy), to pracodawca będzie mógł skierować sprawę do sądu. Na tym etapie pracownik może przedstawiać wszelkie swoje zarzuty wobec roszczeń pracodawcy, natomiast jeśli sąd rozstrzygnie sprawę na niekorzyść zatrudnionego i pracodawca uzyska prawomocne orzeczenie zasądzające odszkodowanie,
będzie on mógł skierować sprawę do egzekucji komorniczej.
Co ważne, komornik również będzie związany limitem wyznaczonym przez kwotę wolną od potrąceń. Jednakże pracodawca może w takiej sytuacji kierować egzekucję także wobec innych składników majątku pracownika niż wynagrodzenie - w szczególności do ruchomości (np. samochód, sprzęt), wierzytelności (w tym zajęcie rachunków bankowych), a nawet, przy większym zadłużeniu - do
nieruchomości pracownika. Innymi słowy -
osiąganie jedynie minimalnego wynagrodzenia samo w sobie nie chroni pracownika od obowiązku rozliczenia się z pracodawcą.
Jaką karę może nałożyć na nas pracodawca?
Czy można odmówić urlopu na żądanie?
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
