Pracodawca może zaproponować nam jeden z niestandardowych systemów czasu pracy. Sprawdź czym różni się równoważny od zadaniowego i jakie jeszcze systemy dopuszcza Kodeks Pracy.
Chciałbym się dowiedzieć czy po ośmiu dniach pracy (w tym dwie nocne zmiany) przysługuje dodatkowy dzień wolny? Czy schodząc z nocnej zmiany na "wolne", czas odpoczynku liczony jest od chwili zejścia ze stanowiska, czy też jest to naliczane w inny sposób? - pyta nasz czytelnik.
Na pytanie odpowiada Agata Mikucka, ekspert ds. prawa pracy z Kancelarii Kawczyński&Kieszkowski Adwokaci i Radcowie Prawni.
w standardowym (8 godzin pracy przez 5 dni w tygodniu)
54%
w systemie skróconego tygodnia pracy
2%
System czasu pracy to nic innego jak zbiór zasad odnoszących się do czasowej organizacji wykonywania przez pracownika pracy. W polskim Kodeksie Pracy (KP) ustawodawca wprowadził podstawowy system czasu pracy oraz systemy uregulowane w sposób odmienny, w zależności od tego na jakim stanowisku pozostaje pracownik i jakie są potrzeby pracodawcy w tym zakresie. Pewnego rodzaju zawody wymagają z oczywistych względów większego zaangażowania czasowego.
Najczęściej stosowanym systemem na rynku pracy jest
system podstawowy przewidziany w art. 129 KP, który mówi o tym, że czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym czterech miesięcy. Przyjmuje się jednocześnie, że tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może co do zasady przekraczać przeciętnie 48 godzin.
Poza podstawowym systemem czasu pracy KP wyróżnia dodatkowo:
Równoważny system czasu pracy - gdzie dobowy wymiar czasu pracy może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 12 godzin w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym jednego miesiąca. Tak przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem w innych dniach lub dniami wolnymi od pracy.
W przypadku, gdy pracownik wykonuje pracę związaną z dozorem urządzeń lub przy częściowym pozostawaniu w pogotowiu do pracy, dopuszczalne jest przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy nie więcej niż do 16 godzin w maksymalnie jednomiesięcznym okresie rozliczeniowym. W takim systemie pracownikowi bezpośrednio po okresie wykonywania pracy w danym dniu przysługuje odpoczynek przez czas odpowiadający co najmniej liczbie przepracowanych godzin. Należy się on pracownikowi niezależnie od tygodniowej normy wypoczynku - 35 godzin, przewidzianej w art. 133 KP.
Podczas wykonywania pracy przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, jak również przez pracowników zakładowych straży pożarnych i służb ratowniczych dobowy wymiar czasu pracy może być przedłużony do 24 godzin. W takim przypadku pracownikowi przysługuje odpoczynek na zasadach jak pracownikowi wykonującemu pracę związaną z dozorem urządzeń.
System pracy w ruchu ciągłym - system ten może być stosowany w przypadku prac, które ze względu na technologię produkcji muszą być wykonywane przez 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu, ze względu na to, iż gdyby zostały przerwane, nastąpiłoby np. zniszczenie jakiegoś urządzenia czy jego ponowne uruchomienie wiązałoby się z takimi kosztami, że jego wyłączanie jest po prostu bezzasadne. System ten odnosi się również do prac, które nie mogą być wstrzymywane ze względu na konieczność ciągłego zaspokajania potrzeb ludności. Ustawodawca nie miał tu bynajmniej na myśli przykładowo pracy w sklepie spożywczym, ale pracę w zakładzie gospodarki komunalnej zaopatrującym ludność w energię elektryczną, wodę, gaz etc.
Praca w ruchu ciągłym wykonywana jest nieprzerwanie przez 24 godziny na dobę i przez wszystkie dni tygodnia, w tym niedziele i święta. Pracodawca powinien jednak przestrzegać pewnych reguł, m.in.:
- przeciętny tygodniowy wymiar czasu pracy może być przedłużony do 43 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym, który nie może przekraczać 4 tygodni, co oznacza, że w jednym tygodniu czas pracy może być dłuższy niż 43 godziny, ale w innym czas pracy powinien być odpowiednio krótszy, tak aby łącznie w okresie rozliczeniowym średnia nie przekraczała 43 godzin;
- liczba godzin odpowiadająca przedłużonemu u danego pracodawcy tygodniowemu wymiarowi czasu pracy nie może przekraczać 4 godzin na każdy tydzień okresu rozliczeniowego, w którym następuje przedłużenie.
Przerywany system czasu pracy - jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy, pracodawca może stosować system, zgodnie z którym przewidziana zostaje jedna przerwa w pracy w ciągu doby, trwająca nie dłużej niż 5 godzin. Przerwy nie wlicza się do czasu pracy, jednak za czas tej przerwy pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia należnego za czas przestoju.
Zadaniowy system czasu pracy - gdy pracodawca ustala z pracownikiem czas niezbędny do wykonania powierzonych mu zadań.
System skróconego tygodnia pracy - w systemie tym dopuszczalne jest wykonywanie pracy przez mniej niż 5 dni w tygodniu przy równoczesnym przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy nie więcej niż do 12 godzin w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca.
System weekendowy - praca świadczona jest wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta, a dobowy wymiar czasu pracy może zostać przedłużony do 12 godzin.
Odpoczynek zaś to każdy okres, który nie jest czasem pracy, a którym pracownik może swobodnie, tj. według swego uznania, dysponować. To oznacza, że okres tego odpoczynku rozpoczyna się w momencie zakończenia wykonywania pracy w danym dniu. Kodeks Pracy przewiduje, że co do zasady pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku, w przypadku zaś tygodnia, prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku.
Czytelnik wykonywał pracę również w porze nocnej, która zgodnie z KP obejmuje osiem godzin między godz. 21:00 a 7:00. Jeśli pracownik wykonywał pracę przez co najmniej trzy godziny w porze nocnej, lub którego co najmniej 25 proc. czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną, jest on uznawany za pracującego w nocy. W takim przypadku przysługuje mu jedynie dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej w wysokości 20 proc. stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Mając na uwadze, że czytelnik pracował nieprzerwanie przez osiem dni pod rząd, uznać należy, że doszło do naruszenia przez pracodawcę przepisów z zakresu czasu pracy. Ustawodawca zdefiniował minimalny nieprzerwany cotygodniowy odpoczynek, w rezultacie czego nastąpiło też określenie maksymalnej dopuszczalnej liczby dni pracy w ciągu tygodnia, która wynosi sześć dni. Czytelnik powinien otrzymać odpowiednio dodatkowe dni wolne, ewentualnie pracodawca powinien zrównoważyć przepracowany okres krótszymi dniami pracy w innych dniach.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
