Według przepisów czas dojazdu do pracy nie wlicza się do czasu pracy. Sytuacja wygląda jednak inaczej, kiedy pracownik wysyłany jest w jakieś miejsce przez pracodawcę. Czym w takim razie różni się dojazd do pracy od podróży służbowej?
W umowie mam jako miejsce wykonywania pracy wpisane województwo kujawsko-pomorskie. Jeśli o 7:00 rano ładujemy narzędzia i materiał na firmowy samochód, czyli wykonujemy pracę, wsiadamy do samochodu służbowego i jedziemy 30-40 min na budowę, czy wówczas przebywamy w stosunku pracy i czy jest to wliczane w czas pracy, czy jest to jakaś niepłatna forma podroży służbowej? Jeżeli wyjeżdżamy poza granice województwa i dostajemy dietę 30 zł, to czy taki przejazd wlicza się do czasu pracy, czy traktowany jest jako dodatkowo płatna podróż służbowa?Na pytanie odpowiada Andrzej Fortuna - radca prawny z kancelarii Radcy Prawnego Fortuna.
Zgodnie z art. 128 § 1 Kodeksu pracy czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Przez miejsce wykonywania pracy rozumiana jest przestrzeń, gdzie pracownik co do zasady stale rozpoczyna i kończy codzienną pracę, przy czym nie musi to być miejsce, w którym pracodawca ma swoją siedzibę. Zdarza się, iż z uwagi na specyfikę danego stanowiska pracy, wymuszającego konieczność ciągłego przemieszczania się i przebywania w różnych miejscach oddalonych od siedziby pracodawcy, nie ma możliwości określenia jednego stałego miejsca wykonywania pracy. Dopuszcza się wówczas określenie w umowie o pracę miejsca wykonywania pracy przez wskazanie ściśle określonego obszaru geograficznego.
Jeżeli zatem pracodawca szeroko określił miejsce wykonywania pracy - jako obszar całego województwa, to czas, w którym pracownik pozostaje na tym obszarze w dyspozycji pracodawcy będzie uznawany za jego czas pracy. W doktrynie prawa wskazuje się, że przez pozostawanie w dyspozycji pracodawcy należy rozumieć "taki stan rzeczy, w którym pracownik wykonuje polecenia pracodawcy bądź jest zdolny do ich wykonywania, oczekuje na nie i chce je wykonać" (A. Sobczyk -red., Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2018).
Zgodnie z orzecznictwem czas dojazdu pracownika do miejsca rozpoczęcia pracy nie jest czasem pracy. Zauważyć jednak należy, iż jeżeli pracownik stawił się w miejscu wskazanym przez pracodawcę i wykonywał polecone przez niego czynności, tak jak np. załadunek materiałów - uznać należy, że pracownik przybywał wówczas w dyspozycji pracodawcy i faktycznie świadczył pracę.
Moment stawienia się w miejscu określonym przez pracodawcę i rozpoczęcia czynności związanych z załadunkiem należałoby zatem uznać za moment rozpoczęcia pracy.
Późniejszy czas przemieszczania się do kolejnego miejsca wykonywania pracy również powinien być uznany za czas pracy. Jeżeli stanowisko pracy charakteryzuje się wykonywaniem zadań w różnych lokalizacjach, określonych przez pracodawcę jako miejsce pracy i w sytuacji, gdy to pracodawca decyduje, gdzie w danym momencie pracownik będzie świadczył pracę, to czas przemieszczania się pomiędzy tymi lokalizacjami powinien być kwalifikowany jako stałe pozostawanie w dyspozycji pracodawcy, a zatem uznawany za czas pracy. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 października 2015 r., sygn. III APa 8/15, orzekł, że "jeżeli z natury pełnionej pracy wynika konieczność wykonywania jej w różnych miejscach, do czasu pracy wlicza się czas przemieszczania się z siedziby pracodawcy do miejsca wykonywania czynności i z powrotem oraz czas podróży pomiędzy miejscami wykonywania czynności (pracy)".
Z przepisu art. 80 i 81 Kodeksu pracy wynika, że pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za pracę wykonaną, jak również za czas niewykonywania pracy, jeżeli pracownik był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy. Pracodawca powinien zatem zapłacić pracownikowi wynagrodzenie również za czas przemieszczania się pomiędzy miejscami wykonywania pracy.
Jeżeli natomiast pracodawca zleca pracownikowi wykonanie pracy poza jego miejscem pracy (czyli tak jak w pytaniu czytelnika - poza województwem kujawsko-pomorskim), to wówczas pracownik odbywa podróż służbową. W orzecznictwie wskazuje się, że do czasu pracy może być wliczony tylko ten czas podróży służbowej, który pokrywa się z rozkładowym czasem pracy danego pracownika. Innymi słowy czas, w którym pracownik jest w podróży służbowej, ale w którym nie świadczyłby pracy, gdyby w podróż się nie udał - nie będzie jego czasem pracy. Przykładowo, jeżeli zgodnie z rozkładem czasu pracy pracownik świadczy pracę od poniedziałku do piątku od godziny 7:00 do 15:00, a pracodawca zlecił pracownikowi podróż służbową, z której pracownik powrócił o godzinie 18:00, to czas pomiędzy 15:00 a 18:00 nie będzie zaliczany do czasu pracy.
Wyjątkiem jest okres, w którym pracownik poza normalnymi godzinami pracy faktycznie wykonywał pracę. Jeżeli w podanym przykładzie pracownik świadczy pracę np. na stanowisku kierowcy i jego zadaniem było odwiezienie i przywiezienie grupy pracowników poza normalne miejsce wykonywania pracy, to z uwagi na to, że do godziny 18:00 pracownik faktycznie wykonywał swoją pracę, to dla tego pracownika czas od godziny 15:00 do 18:00 również będzie czasem pracy.
Za czas podróży służbowej uznawanej za czas pracy pracownikowi przysługuje wynagrodzenie oraz dodatkowo dieta lub jeszcze inne świadczenia wynikające z przepisów o podróży służbowej (np. zwrot kosztów przejazdów i noclegu). Diety i inne należności związane z podróżą służbową nie zastępują wynagrodzenia za pracę, ale są dodatkowymi świadczeniami przysługującymi pracownikowi na podstawie art. 775 Kodeksu pracy. Szczegółowe kryteria ustalania wysokości tych świadczeń określają przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. Warto jednak pamiętać, że przepisy tego rozporządzenia mają bezpośrednie zastosowanie jedynie do pracowników zatrudnionych w państwowych lub samorządowych jednostkach sfery budżetowej. Warunki wypłaty dodatkowych świadczeń z tytułu podróży służbowej dla innych pracowników powinny być określone w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy lub umowie o pracę. Jeżeli pracodawca nie dopełni tego obowiązku i nie określi warunków wypłaty tych dodatkowych świadczeń - to wówczas pracownikowi przysługują świadczenia na warunkach i w wysokości określonej przepisami ww. rozporządzenia.
Porady prawnika
Masz wątpliwości dotyczące działań firmy, która cię zatrudnia? Nie wiesz jak postąpić w sporze z pracodawcą, jakie możliwości pozostawia ci prawo pracy? A może po prostu jest temat, który cię nurtuje i chcesz poznać zastosowanie bieżących przepisów? Prześlij swoje pytania mailem: serwispraca@trojmiasto.pl. Na pytania czytelników odpowiadać będą radcy z trójmiejskich kancelarii. Odpowiedzi na wybrane pytania publikowane będą w Serwisie Praca portalu Trojmiasto.pl
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
