Praca w niedziele to częsty temat zapytań naszych czytelników. Czy pracodawca może zobligować pracownika do pracy w dzień wolny oraz jakie konsekwencje to za sobą niesie?
Jestem pracownikiem dużej firmy motoryzacyjnej. Pracuję w systemie trójzmianowym, np. mam wolny poniedziałek, a do pracy przychodzę w sobotę. Czy pracodawca może ustalić poniedziałek i wtorek dniami wolnymi, a niedzielę ustanowić zwykłym dniem pracy? Przyczyną takiego trybu pracy jest dostawa części do produkcji samochodów, która wypada w weekend. Na pytania odpowiada Tomasz Siemoński, radca prawny z Kancelarii Radcy Prawnego - Tomasz Siemoński.
W pierwszej kolejności wskazać należy, że zgodnie z art. 1519 § 1 Kodeksu pracy niedziele i święta są dniami wolnymi od pracy. Niemniej, z przytoczonego stanu faktycznego wynika, iż pracownik zatrudniony jest w systemie zmianowym, w świetle czego obowiązek świadczenia pracy w niedziele jest dozwolony na zasadach określonych w Kodeksie pracy. Jak stanowi bowiem art. 15110 punkt 3 praca w niedziele i święta jest dozwolona przy pracy zmianowej.
Kodeks pracy w sposób enumeratywny wymienia sytuacje, w których, pomimo ogólnego założenia, iż niedziele i święta są dniami wolnymi od pracy, dozwolone jest dopuszczenie pracownika do wykonywania obowiązków pracowniczych: w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii, w ruchu ciągłym, przy pracy zmianowej, przy niezbędnych remontach, w transporcie i w komunikacji, w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych, przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, w rolnictwie i hodowli oraz przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności. Wobec powyższego, wskazane działanie pracodawcy jest dopuszczalne, co więcej, w takim przypadku pracownik ma obowiązek postąpić zgodnie z życzeniem pracodawcy, a takie działanie pracodawcy nie będzie nosić znamion wykroczenia przeciwko prawom pracownika.
tak, pracuję od poniedziałku do piątku
32%
tak, ale w weekendy wykonuję inną pracę
6%
czasami, zależy od grafiku na dany tydzień
36%
nie, zawsze pracuję w weekendy
18%
sam reguluję swój czas pracy
8%
Na uwzględnienie zasługuje niemniej okoliczność, że zgodnie z art. 15111 § 1 Kodeksu pracy, w przypadku świadczenia przez pracownika pracy w okresie świątecznym bądź w niedziele,
pracodawca ma obowiązek zapewnić takiemu pracownikowi inny dzień wolny od pracy: w zamian za pracę w niedzielę - w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli, zaś w zamian za pracę w święto - w ciągu okresu rozliczeniowego. Z opisanego stanu faktycznego nie wynika, czy pracodawca przewiduje zapewnienie pracownikowi dnia wolnego od pracy w związku z obowiązkiem świadczenia pracy w niedzielę. Należy pamiętać, że zgodnie z art. 131 Kodeksu pracy, czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie
pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Z godzinami nadliczbowymi tygodniowy czas pracy nie może przekraczać 48 godzin. Wobec powyższego, dzień przysługujący pracownikowi z uwagi na świadczenie pracy w niedzielę jest dniem dodatkowym oraz w pełni płatnym i nie jest uwzględniany przy wyliczeniu dni urlopu wypoczynkowego. Wedle powyższych założeń, zgodnie z omawianym przykładem, pracodawca może dać takiemu pracownikowi poniedziałek i wtorek wolny, ponieważ uprawnienie do dwudniowego wypoczynku przysługuje pracownikowi niezależnie od świadczenia pracy w niedziele, natomiast zobowiązany będzie zapewnić pracownikowi w tym samym tygodniu jeszcze jeden dzień wypoczynku, z uwagi właśnie na świadczenie przez niego pracy w niedzielę.
Nie bez znaczenia dla wskazanego stanu faktycznego oraz omawianej problematyki związanej z obowiązkiem pracodawcy do zapewnienia pracownikowi świadczącemu pracę w niedzielę dnia wolnego od pracy pozostaje okoliczność, w której jeżeli okaże się, że nie ma możliwości odebrania dnia wolnego w zamian za pracę w niedzielę do końca okresu rozliczeniowego, wówczas należy wypłacić pracownikowi dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy. Zgodnie z art 1511 § 1 Kodeksu pracy dodatek za
pracę w godzinach nadliczbowych w niedziele i święta przysługuje w wysokości 100 proc. wynagrodzenia za każdą godzinę pracy.
Wskazać również należy, że powyższe zasady stosuje się niezależnie od tego, czy praca w niedzielę lub święto wynika z rozkładu czasu pracy pracownika, czy też, czy była to praca wykonywana z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy, np. nieplanowanej dostawy, itp.
Reasumując, z uwagi na zmianowy charakter pracy Czytelnika, pracodawca może zobowiązać takiego pracownika do świadczenia pracy w niedzielę, niemniej pracownikowi będzie przysługiwać dodatkowy dzień wolny od pracy, a w przypadku braku możliwości skorzystania z tego prawa, dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100 proc. wynagrodzenia podstawowego za każdą godzinę pracy.