Choć przepisy dotyczące kosztów uzyskania przychodu nie zmieniły się od 6 lat, niewielu pracowników wie, co wpływa na ich wysokość. Wątpliwości rozwiewa Katarzyna Ludwichowska, radca prawny z Kancelarii Prawniczej Koprowski, Gąsior, Gierzyńska&Partnerzy.
bardzo dobrze, to moja mocna strona
21%
dobrze, ale nie raz już zauważyłem(am), że zdarza mi się nie mieć racji
30%
łatwo mnie zaskoczyć informacjami z zakresu prawa pracy
23%
nigdy mnie to nie interesowało, więc niewiele wiem
26%
Istnieje szereg różnic w sposobie ustalania kosztów uzyskiwania przychodów z tytułu zatrudnienia oraz z tytułu świadczenia pracę na podstawie umów cywilnoprawnych, co ma kapitalny wpływ na wysokość odprowadzanego podatku dochodowego. Najważniejsze informacje znajdziemy w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. (Dz.U.2012.361. j.t) o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT). Do źródeł przychodu ustawa o PIT zalicza m.in. stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, pracę nakładczą, emeryturę lub rentę; działalność wykonywaną osobiście; pozarolniczą działalność gospodarczą.
Ustawodawca zdefiniował także co należy rozumieć przez przychody osiągane z poszczególnych rodzajów źródeł, i tak:
Za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.
Za przychody z działalności wykonywanej osobiście należy uznać m.in. przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od:
- osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej,
- właściciela (posiadacza)
nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora - jeżeli podatnik wykonuje te usługi wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością
- z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej.
Natomiast za przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług.
Przez koszty uzyskania przychodu należy rozumieć koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Ustawodawca przewidział inną metodę ustalania tych kosztów dla każdego z wyżej wymienionych rodzajów przychodów.
Koszty uzyskania przychodu z tytułu stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej zostały ukształtowane ryczałtowo. Ich wysokość jest uzależniona od ilości wykonywanych etatów, a także od tego czy
praca jest wykonana w stałym lub czasowym miejscu zamieszkania pracownika, czy też poza takim miejscem. Przez ostatnie sześć lat koszty te kształtowały się następująco:
- gdy podatnik (pracownik) uzyskuje przychody z tytułu jednego stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej koszty te wynoszą 111 zł 25 gr miesięcznie, a za rok podatkowy nie więcej niż 1 335 zł;
- gdy podatnik uzyskuje przychody równocześnie z tytułu więcej niż jednego stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej koszty nie mogą przekroczyć łącznie 2 002 zł 05 gr za rok podatkowy;
- gdy miejsce stałego lub czasowego zamieszkania podatnika jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, a podatnik nie uzyskuje dodatku za rozłąkę, koszty wynoszą 139 zł 06 gr miesięcznie, a za rok podatkowy łącznie nie więcej niż 1 668 zł;
- gdy podatnik uzyskuje przychody równocześnie z tytułu więcej niż jednego stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej, a miejsce stałego lub czasowego zamieszkania podatnika jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, a podatnik nie uzyskuje dodatku za rozłąkę, koszty nie mogą przekroczyć łącznie 2 502 zł 56 gr za rok podatkowy.
Dodatkowo ustawa o PIT stanowi, że jeżeli roczne koszty uzyskania przychodów są niższe od wydatków na dojazd do zakładu lub zakładów pracy środkami transportu autobusowego, kolejowego, promowego lub komunikacji miejskiej, w rocznym rozliczeniu podatku koszty te mogą być przyjęte przez pracownika lub przez płatnika pracownika w wysokości wydatków faktycznie poniesionych, udokumentowanych wyłącznie imiennymi biletami okresowymi. Koszty uzyskania przychodu z działalności wykonywanej osobiścieOsoby, które nie zarejestrowały działalności gospodarczej, ale wykonują pracy na podstawie umów cywilnoprawnych (umowy zlecenia, umowy o dzieło) osiągają przychody z tytułu działalności wykonywanej osobiście. Istnieją także sytuacje, gdy osoba prowadząca działalność gospodarczą określony rodzaj pracy wykonuje jednak poza jej ramami. W praktyce sytuacje takie mogą przysporzyć wiele problemów w ocenie, czy dana praca jest wykonywania w ramach działalności gospodarczej, czy też w ramach działalności osobistej. Rozróżnienie jednak jest konieczne w celu przyporządkowania wydatków do danego źródła przychodu. Zgodnie bowiem z przyjętym poglądem judykatury "koszty uzyskania przychodów należy przyporządkować do tego źródła przychodów, z którymi dane wydatki są związane" (tak wyrok NSA z dnia 10 grudnia 1999 r., I SA/Lu 921/98, LEX nr 40371).
Koszty uzyskania przychodu z tytułu działalności wykonywanej osobiście zostały określone procentowo i stanowią
20 proc. uzyskanego przychodu, z tym, że koszty te oblicza się od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, których podstawę wymiaru stanowi ten przychód.
Należy zwrócić uwagę, że koszty te są jeszcze wyższe, gdy źródłem przychodu była działalność osobista polegająca:
- na przeniesieniu prawa własności wynalazku, topografii układu scalonego, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego, znaku towarowego lub wzoru zdobniczego;
- udzieleniu licencji za przeniesienie prawa stosowania wynalazku, topografii układu scalonego, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego, znaku towarowego lub wzoru zdobniczego, otrzymanej w pierwszym roku trwania licencji od pierwszej jednostki, z którą zawarto umowę licencyjną;
- na korzystaniu przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych, w rozumieniu odrębnych przepisów, lub rozporządzania przez nich tymi prawami.
W tych przypadkach koszty uzyskania przychodu stanowią
50 proc. uzyskanego przychodu, z zastrzeżeniem, że w danym roku podatkowym nie mogą jednak przekroczyć 1/2 kwoty stanowiącej górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej.
Koszty uzyskania przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczejW przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą, które zawarły umowy cywilnoprawne (o świadczenie usług, zlecenie, dzieło) w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, koszty uzyskania przychodu stanowią faktycznie ponoszone koszty w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Jest to forma rozliczania kosztów najlepiej odzwierciedlająca ich realną wysokość.
Kończąc, należy wskazać, że jeżeli organ podatkowy uzna, że w danej sprawie dochodzi do naruszenia przepisów prawa pracy o zakazie zastępowania umowy o pracę umowami cywilnoprawnymi, jest uprawniony do skierowania sprawy do sądu powszechnego w celu ustalenia istnienia stosunku pracy. Organ podatkowy będzie badał, czy koszty uzyskania przychodu zostały określone zgodnie z przepisami prawa i nie doszło do uszczuplenia zobowiązania podatkowego.