Pracodawca nie ma prawa dowolnie zastąpić umowy o pracę umową cywilnoprawną. W przypadku, gdy taka sytuacja następuje, musi być ona przez pracodawcę należycie uargumentowana.
-
Pracodawca chce zmienić moją umowę o pracę na umowę zlecenie i twierdzi, że kwestia wypłaty pozostanie bez zmian (jemu jedynie chodzi o zaoszczędzenie moim kosztem na ZUS-ie i td.). Czy w związku z tym mój szef nie powinien podnieść mi wypłaty, o kwotę składki której już nie będzie za mnie płacił? - pyta pani
Agnieszka.
Na wątpliwości naszej czytelniczki odpowiadają eksperci z
Kancelarii Radcy Prawnego Fortuna.Przede wszystkim należy podkreślić fakt, iż
pracodawca nie może dowolnie zastępować umowy o pracę umową zlecenia. Jeżeli dokona takiej zamiany, przy jednoczesnym zachowaniu warunków charakterystycznych dla stosunku pracy (zobowiązanie pracownika do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę) - wówczas jego zachowanie może zostać uznane za wykroczenie przeciwko prawom pracownika, zagrożonym
karą grzywny od 1 tys. zł do 30 tys. zł (art. 281 pkt 1 w zw. z art. 22 § 21 ustawy z dnia 22 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy).
Zamiana, a właściwie rozwiązanie stosunku pracy i zawarcie odrębnej umowy zlecenia będzie natomiast dopuszczalne, jeżeli wolą obu stron jest inne ukształtowanie zasad współpracy, niż funkcjonowało to dotychczas. W szczególności, gdy pozbawiona ona zostanie cech charakterystycznych dla stosunku pracy, w szczególności - ścisłej podległości służbowej. Możliwe jest także wypowiedzenie stosunku pracy przez jedną ze stron i złożenie oferty na zawarcie umowy cywilnoprawnej, która dokona modyfikacji sposobu wykonywania przez zatrudnionego jego obowiązków służbowych. Jednak w przypadku umowy zawartej na czas nieokreślony, wypowiedzenie dokonywane przez pracodawcę winno być należycie uzasadnione (np. sytuacją ekonomiczną pracodawcy).
"Zatrudnianie" na podstawie umowy zlecenia jest niewątpliwie dla pracodawcy tańszą i korzystniejszą formą zatrudniania pracowników, którzy nie są chronieni przed nieuzasadnionym zwolnieniem, nie wypłaca im się dodatku za nadgodziny oraz nie przysługuje im prawo do urlopu wypoczynkowego. O wiele łatwiej również rozwiązać umowę zlecenia, niż umowę o pracę.
Natomiast jeżeli chodzi o kwestię składek na ubezpieczenia społeczne, to zarówno osoby będące pracownikami zatrudnionymi na podstawie umowy o pracę, jak również osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia podlegają obowiązkowo (z pewnymi wyjątkami) ubezpieczeniom emerytalnym, rentownym, wypadkowym i zdrowotnym.
W przeciwieństwie jednak do osób zatrudnionych na umowę o pracę, zleceniobiorcy nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu. Zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, podlegają oni takiemu ubezpieczeniu dobrowolnie, na swój wniosek. Dlatego też w razie nieprzystąpienia do ubezpieczenia, zleceniobiorca nie będzie mógł skorzystać ze świadczeń na wypadek choroby lub macierzyństwa.
Wskazać jednak należy, że umowa zlecenia jest umową cywilnoprawną, zastosowanie znajduje zatem zasada swobody kontraktowania, czyli zarówno
obowiązki jak i uprawnienia stron mogą być przez nie dowolnie ustalane - z uwzględnieniem jednak obowiązujących zasad prawa oraz zasad współżycia społecznego. Stąd też kwestią negocjacji pomiędzy zleceniodawcą i zleceniobiorcą będzie ustalenie wysokości wynagrodzenia zatrudnionego.
Jeżeli wynagrodzenie brutto w umowie zlecenia zostałoby ukształtowane na kwotę równą kwocie brutto z umowy o pracę,
w istocie pracownik "na rękę" otrzymywałby nieco większą kwotę - jeżeli nie przystąpiłby on do ubezpieczenia chorobowego. Z okoliczności przedstawionej sprawy wynika jednak, że pracodawca złożył pracownikowi ofertę pozostania przy dotychczasowej kwocie netto, co w przypadku nieprzystąpienia przez zleceniodawcę do ubezpieczenia chorobowego - w istocie zmniejszy uprawnienia zleceniobiorcy w zakresie świadczeń z ubezpieczenia społecznego.
Celowe zatem wydaje się być negocjowanie przez pracownika, aby kwota netto do wypłaty (równa kwocie netto z umowy o pracę) stanowiła kwotę po potrąceniu składki na ubezpieczenie chorobowe - jeżeli oczywiście pracownik wyraża wolę objęcia go takim ubezpieczeniem. Takie ukształtowanie umowy w istocie zgodne będzie z deklaracją pracodawcy, że kwota netto (przy założeniu tych samych uprawnień z tytułu ubezpieczeń społecznych) - pozostanie bez zmian. Jeżeli pracownik nie wyrazi woli objęcia go ubezpieczeniem chorobowym - zwiększenie jego wynagrodzenia o kwotę składki na to ubezpieczenie może również być przedmiotem negocjacji. Jednakże zauważyć należy, że po stronie zleceniodawcy nie istnieje żaden obowiązek zwiększenia wynagrodzenia z tego tytułu. Kwestia wysokości wynagrodzenia jest zawsze przedmiotem umowy cywilnoprawnej i zależy tylko i wyłącznie od woli obu stron.
W związku z dużym zainteresowaniem przedstawionym zagadnieniem, w odpowiedzi na niektóre komentarze zgłaszane przez czytelników, przedstawiamy dodatkowe wyjaśnienie sprawy.Jak wskazano w opinii i co czytelnicy słusznie zaakcentowali - główne korzyści dla pracodawcy, wynikające z zamiany stosunku pracy na umowę zlecenie - dotyczą pozbawienia osoby zatrudnionej uprawnień pracowniczych (nadgodziny, urlop, ochrona przed rozwiązaniem umowy o pracę). Korzystanie z takich uprawnień przez pracowników zawsze powoduje dodatkowe koszty po stronie pracodawcy.
Nie można jednak w zupełności pomijać kwestii "oszczędności" pracodawcy na składce na ubezpieczenie chorobowe, albowiem z perspektywy pracownika (a problem był rozpatrywany właśnie z tej strony) nawet kwota rzędu kilkudziesięciu złotych miesięcznie - może mieć znaczenie. Oczywiście, z uwagi na ogólnikowy charakter pytania, nie sposób omówić wszelkich ewentualnych korzyści pracodawcy i strat pracownika wynikających ze zmiany sposobu zatrudnienia.
Okoliczności te mogą jednak być podnoszone przy negocjacjach z pracodawcą w przedmiocie wynagrodzenia za wykonywanie zlecenia. Należy jednak sprostować komentarz jednego z czytelników, odnoszący się do ubezpieczenia wypadkowego zleceniobiorcy. W istocie do końca ubiegłego roku ubezpieczeniu takiemu nie podlegały osoby wykonujące zlecenie poza siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności zleceniodawcy. Jednakże od 01.01.2010 r. ustęp 2 art. 12 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych został uchylony, na skutek czego
w aktualnym stanie prawnym zleceniobiorca zawsze podlega ubezpieczeniu wypadkowemu - niezależnie od tego, gdzie wykonuje on swoje obowiązki.Ponadto ustawa nie przewiduje odmienności w zakresie ubezpieczeń społecznych dla umowy zlecenia związanych z samym faktem posiadania prawa do emerytury lub renty.
Emeryt i rencista, wykonujący umowę zlecenia, na zasadach ogólnych podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, zdrowotnemu i wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu (art. 9 ust. 4a, art. 12 ust. 1, art. 11 ust. 2. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 66 ust. 1 pkt 1 lit e. ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych), chyba że osoby takie, poza wspomnianym zleceniem, zatrudnione są jednocześnie na podstawie
umowy o pracę w podmiocie odrębnym od zleceniodawcy (wówczas podlegają oni obowiązkowo tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu).
Jednocześnie na pokreślenie zasługuje
zakaz zawierania pozornych umów zlecenia, które w istocie posiadają cechy stosunku pracy. Praktyka taka - jak wspomniano w opinii - zagrożona jest
sankcją finansową dla pracodawcy, niezależnie od tego, że w świetle prawa umowa taka uznawana jest automatycznie za umowę o pracę (niezależnie od tego, że strony nadały umowie inną nazwę) - co wiąże się z możliwością dochodzenia przez pracownika swoich roszczeń względem pracodawcy (choćby dodatku za nadgodziny)
na gruncie procesu cywilnego.
Kancelaria Radcy Prawnego Fortuna Masz wątpliwości, czy Twój pracodawca postępuje zgodnie z Kodeksem Pracy? Potrzebujesz porady profesjonalistów, zajmujących się budowaniem kariery zawodowej?
Na twoje pytania, związane z doradztwem personalnym lub prawem pracy, z przyjemnością odpowiedzą nasi eksperci z firmy
ArchitekciKariery.pl oraz
Radcy Prawni.
Skorzystaj z naszego formularza!