• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Zastępstwo za nieobecnego pracownika. Czy powinno być dodatkowo płatne?

Wojciech Kawczyński
13 lipca 2022 (artykuł sprzed 1 roku) 
W przypadku gdy nałożenie na czytelnika dodatkowych obowiązków skutkuje przekroczeniem norm czasu pracy, czytelnikowi należy się wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych. W przypadku gdy nałożenie na czytelnika dodatkowych obowiązków skutkuje przekroczeniem norm czasu pracy, czytelnikowi należy się wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych.

Przejmowanie obowiązków nieobecnego pracownika może być uciążliwe. Czym innym jest jednak przejęcie czyjejś pracy na czas wakacyjnego wyjazdu, a czym innym długotrwałe zastępstwo podczas urlopu macierzyńskiego lub wychowawczego. Czy należy się za nie dodatkowe wynagrodzenie? Czy prawo pracy reguluje maksymalny zakres obowiązków, jaki możemy wykonywać?



Porady prawne w serwisie Praca



Jestem zatrudniony na cały etat. Od niemal dwóch lat zastępuję koleżankę, która była na urlopie macierzyńskim. W tej chwili będzie korzystać z zaległych urlopów, a później idzie na urlop wychowawczy. Co kwartał dostaję dodatek zadaniowy, niewspółmierny do wykonywanych zadań. Czy prawo pracy jakkolwiek reguluje takie zastępstwo? Czy należy je traktować całościowo jako 100 proc. zadań drugiego etatu, a może są jakieś ograniczenia pozwalające mi przejąć np. maksymalnie 30 proc. jej obowiązków?
Odpowiedzi na to pytanie udzielili radca prawny Wojciech Kawczyński i radca prawny Szymon SzuksztulKancelarii Prawnej Kawczyński i Kieszkowski Adwokaci i Radcowie Prawni sp.p. w Gdańsku.

Wojciech Kawczyński, radca prawny Wojciech Kawczyński, radca prawny
Szymon Szuksztul, radca prawny
Szymon Szuksztul, radca prawny
Rozważania nad problemem przedstawionym przez czytelnika należy zacząć od przytoczenia jednej z podstawowych zasad prawa pracy, którą jest określona w art. 11 Kodeksu pracy (KP) zasada swobody nawiązania stosunku pracy, zgodnie z którą nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy wymaga zgodnego oświadczenia woli pracownika i pracodawcy. Co istotne przy tym - ustalone przez strony warunki pracy i płacy nie mogą być mniej korzystne niż przepisy prawa pracy.

W praktyce najczęściej warunki (rodzaj) wykonywanej pracy ustala się w umowie poprzez odesłanie do stanowiska, na którym ma zostać zatrudniony pracownik, a następnie poinformowanie o zakresie obowiązków i przeprowadzenie instruktażu stanowiskowego. Przepisy prawa pracy nie stoją przy tym na przeszkodzie, aby poprzez ogólne uregulowanie w umowie obowiązków pracowniczych to pracodawca miał możliwość doprecyzowania zakresu wykonywanych przez pracownika zadań w ramach uprawnień kierowniczych. Powierzenie pracownikowi dodatkowych zadań powinno być jednak tak dostosowane, by pracownik mógł je wykonać w normalnym czasie pracy, czyli - w przypadku czytelnika - w ramach wykonywanego etatu. Stanowi o tym art. 94 pkt 2 KP, zgodnie z którym "pracodawca jest obowiązany w szczególności organizować pracę w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy, jak również osiąganie przez pracowników, przy wykorzystaniu ich uzdolnień i kwalifikacji, wysokiej wydajności i należytej jakości pracy". Ważne zatem, aby nakładane na pracownika obowiązki nie skutkowały regularnym przekraczaniem norm czasu pracy (8-godzinnej normy dziennej i 40-godzinnej normy tygodniowej), jak również minimalnych okresów odpoczynku określonych w art. 132 i 133 KP (11-godzinny nieprzerwany odpoczynek dobowy i 35-godzinny nieprzerwany odpoczynek tygodniowy).

Na marginesie dodać jedynie należy, iż od wyżej wymienionych norm czasu pracy mamy oczywiście kodeksowe odstępstwa, które umożliwiają zatrudnienie pracownika w różnych systemach czasu pracy, np. w systemie równoważnym możliwe jest przedłużenie dobowej normy do 12 godzin, a w przypadku niektórych zawodów (takich jak pracownicy zatrudnieni przy ochronie mienia, osób, służby ratownicze) - nawet do 24 godzin w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym jednego miesiąca.

Powierzenie przez pracodawcę dodatkowych obowiązków skutkujące przekroczeniem dobowych / tygodniowych norm czasu pracy



Czy zdarza ci się wykonywać obowiązki innych pracowników?

W konsekwencji, w przypadku jeśli nałożenie na czytelnika dodatkowych obowiązków skutkuje przekroczeniem ww. norm czasu pracy, czytelnikowi należy się wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych wraz z dodatkiem 100 proc. za nadgodziny przypadające w nocy, niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedziele i święta albo 50 proc. za nadgodziny przypadające w każdym innym dniu niż określone powyżej. Dodatek ten jest co do zasady niezależny od dodatku zadaniowego, choć pracodawca może twierdzić, że przyznany czytelnikowi dodatek zadaniowy to w istocie dodatek za nadgodziny.

W przypadku jednak gdy powierzenie dodatkowych zadań nie skutkuje przekraczaniem norm czasu pracy, wskazać należy, że prawo pracy przewiduje kilka mechanizmów umożliwiających pracodawcy zmianę zakresu obowiązków pracowniczych w toku wykonywania stosunku pracy.

Powierzenie dodatkowych obowiązków tożsamych z dotychczas wykonywanymi



Jeżeli rodzaj i zakres obowiązków jest tożsamy z rodzajem pracy wykonywanym przez pracownika na dotychczasowym stanowisku, a ponadto możliwe jest efektywne wykonywanie przez pracownika pracy w ramach dotychczasowego etatu, wtedy pracodawca może powierzyć dodatkowe zadania w drodze polecenia służbowego, bez konieczności zmiany umowy o pracę i bez konieczności gwarantowania pracownikowi dodatkowego wynagrodzenia.

Powierzenie obowiązków wykraczających poza warunki pracy określone w umowie o pracę



Jeżeli natomiast planowane powierzenie dodatkowych obowiązków wykracza poza rodzaj pracy (warunki pracy) określony w umowie o pracę, wtedy pracodawca może powierzyć dodatkowe / inne obowiązki jedynie w któryś z poniższych sposobów:

1) tymczasowo, tj. na okres nieprzekraczający trzech miesięcy w roku kalendarzowym na podstawie art. 42 §4 KP, jeżeli jest to uzasadnione potrzebami pracodawcy - w takim wypadku pracodawca może w drodze polecenia służbowego powierzyć pracownikowi inną pracę (także jeśli jest to praca dodatkowa niezależna od tej dotychczas wykonywanej) niż określona w umowie o pracę, lub
2) jeśli to miałoby być długotrwałe powierzenie dodatkowych / odmiennych od zawartej umowy o pracę obowiązków, to pracodawca może to zrobić poprzez:
a) zawarcie z pracownikiem porozumienia zmieniającego (aneksu do umowy); wymaga to jednak jednoznacznej zgody pracownika - wtedy zmiany wchodzą w życie z dniem wskazanym w porozumieniu,
b) wręczenie pracownikowi wypowiedzenia warunków pracy płacy (wypowiedzenie zmieniające) - dzieje się tak najczęściej wtedy, gdy pracownik nie zgodził się na zawarcie porozumienia zmieniającego; nowe warunki wchodzą wtedy w życie z chwilą upływu okresu wypowiedzenia, który uzależniony jest od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy, i tak:
  • jeśli okres zatrudnienia jest krótszy niż sześć miesięcy, to okres wypowiedzenia wynosi dwa tygodnie,
  • jeśli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej sześć miesięcy, ale krócej niż trzy lata, to okres wypowiedzenia wynosi miesiąc, a
  • jeśli był zatrudniony co najmniej trzy lata, to okres wypowiedzenia wynosi trzy miesiące.

Okres jednomiesięczny i trzymiesięczny upływają z końcem miesiąca kalendarzowego, czyli wypowiedzenie wręczone pracownikowi w połowie lipca wywrze skutek z ostatnim dniem sierpnia (w przypadku jednomiesięcznego okresu wypowiedzenia) lub z ostatnim dniem października (w przypadku trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia).

W przypadku wypowiedzenia zmieniającego pracownik może nie zgodzić się na takie wypowiedzenie. Może to zrobić do dnia, kiedy upływa połowa okresu wypowiedzenia, który ma zastosowanie do niego. Po upływie tego terminu uważa się, że wyraził zgodę na nowe warunki.


Powyższe potwierdza także orzecznictwo Sądu Najwyższego, który wskazał, iż zmiana przez zakład pracy zakresu czynności pracownika nie stanowi istotnej zmiany warunków pracy, wymagającej wypowiedzenia, jeżeli czynności, które ma wykonywać pracownik, nie wykraczają poza obowiązki związane z pełnioną przez niego funkcją. W uzasadnieniu sąd ten wskazał, iż odmienne stanowisko krępowałoby kierownika zakładu pracy w należytym i pełnym wykorzystaniu podległych mu pracowników i utrudniało organizację pracy, a tym samym wpływałoby ujemnie na realizację zadań nałożonych na zakład pracy, których wypełnianie jest podstawowym obowiązkiem zarówno kierownika zakładu pracy, jak i załogi. Jeśli zatem nowe obowiązki są tożsame z dotychczasowymi i następuje jedynie rozszerzenie zakresu czynności, nie wymaga to zmiany umowy w zakresie stanowiska pracy czy wynagrodzenia.

Co istotne, obowiązek wykonywania przez pracownika pracy wymagającej zwiększonego wysiłku w okresie zastępowania osoby przebywającej na urlopie wynika z zasady dbałości pracownika o dobro zakładu pracy. Tym samym co do zasady z samego tylko faktu powierzenia pracownikowi innych obowiązków nie przysługuje mu prawo do dodatkowego wynagrodzenia (wyrok SA w Gdańsku z 18.2.1991 r., III APr 18/90, OSA Nr 2/1991, poz. 7).

Pracodawcy powinni mieć jednakowoż także na uwadze brzmienie art. 78 § 1 KP, zgodnie z którym "wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy". W rezultacie - tak jak to zostało wspomniane powyżej - jeśli powierzenie dodatkowych obowiązków (nawet na okres zastępstwa) wiąże się z przekroczeniem dobowych lub tygodniowych norm czasu pracy i skutkuje koniecznością pracy w nadgodzinach, to wynagrodzenie dodatkowe za nadgodziny oczywiście jak najbardziej jest należne.

Poznaj trójmiejskich pracodawców



W przedstawionej sytuacji pracodawca powierzył czytelnikowi wykonywanie dodatkowo określonych zadań, należących do zakresu obowiązków pracownicy pozostającej na urlopie. Prawo pracy co do zasady nie limituje w żaden sposób, jaki procent obowiązków pracowniczych innego pracownika może zostać przypisany pracownikowi go zastępującemu i z jakim dodatkowym wynagrodzeniem powinno się to wiązać. W tej sytuacji za pożądane w tej kwestii należy uznać uregulowanie stosownego dodatku w umowie o pracę, regulaminie wynagradzania albo stosownym akcie wewnątrzzakładowym obowiązującym u pracodawcy. Powierzenie dodatkowych obowiązków, na warunkach opisanych powyżej, jest możliwe, ale nie może przy tym naruszać wskazanych w rozdziale I powyżej przepisów KP. Dopiero jednak analiza treści łączącej strony umowy oraz zakresu obowiązków czytelnika i zastępowanej pracownicy może dać odpowiedź co do rzeczywistego zakresu obowiązków czytelnika, a tym samym wskazania, w jakim zakresie zostały one rozszerzone. Jeśli bowiem w związku z zastępstwem doszło do powierzenia pracownikowi innego rodzaju pracy, nie zaś rozszerzenia liczby obowiązków w ramach zajmowanego stanowiska, a wykonywanie dodatkowej pracy ma charakter stały (a nie ograniczony do wspomnianych wcześniej trzech miesięcy w roku kalendarzowym), to taka zmiana wymaga dokonania przez pracodawcę wypowiedzenia zmieniającego warunki zatrudnienia lub zawarcia z pracownikiem porozumienia zmieniającego.

W przypadku gdy czytelnik uważa, iż ilość powierzonych obowiązków i zadań jest nadmierna i może doprowadzić do pogorszenia jakości dotychczas wykonywanej pracy, powinien poinformować o tym pracodawcę, gdyż tylko w ten sposób będzie mógł uchronić się przez negatywnymi skutkami niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych.

Porady prawnika Porady prawnika

Masz wątpliwości dotyczące działań firmy, która cię zatrudnia? Nie wiesz jak postąpić w sporze z pracodawcą, jakie możliwości pozostawia ci prawo pracy? A może po prostu jest temat, który cię nurtuje i chcesz poznać zastosowanie bieżących przepisów? Prześlij swoje pytania mailem: serwispraca@trojmiasto.pl. Na pytania czytelników odpowiadać będą radcy z trójmiejskich kancelarii. Odpowiedzi na wybrane pytania publikowane będą w Serwisie Praca portalu Trojmiasto.pl

O autorze

autor

Wojciech Kawczyński

radca prawny, kancelaria Kawczyński i Kieszkowski

Miejsca

Opinie (29)

  • Ostatni akapit mówi wszystko. Pracodawca ma zawsze rację.

    • 13 0

  • Najgorsze są zastępstwa tych na urlopach macierzyńskich, bo przecież takiej nie można zwolnić, natomiast osobę, która ja przez rok zastępowała jak najbardziej można zwolnic, porąbane prawo

    • 32 1

  • (5)

    Jak to wygląda w typowej polskiej firmie?
    -Panie Areczku, wiem, że pracuje Pan od rana, ale Bogdan nie przyszedł na 12 i nie odbiera telefonu. W tej sytuacji musi Pan zostać do 20. Bez żadnego ale..

    -Szefie....

    -No przecież więcej zarobisz, wpadnie ci dodatkowe 6godzin, po 12 zł/h...

    Nastepnego dnia:
    -Panie Areczku, może mi Pan wyjaśnić, czemu wczorajszy utarg nie zgadza się o 15 zł(!)? I zapomniał Pan umyć podłogę? Jak tak dalej będzie, musimy się rozstać.

    • 33 1

    • nie godzić się i zwolnić,

      pamietajcie pracownicy to wy kreujecie rynek pracy,

      • 6 0

    • (1)

      To chyba Ty tak dajesz sobą pomiatać. Do mnie tylko raz przyszedł prezes odnośnie nadgodzin. Zapytałem się czy coś będzie dodatkowo do stawki godzinowej, odpowiedział, że nie. No to mu powiedziałem, że mi sie nie opłaca w takim wypadku robić nadgodzin bo mój czas jest cenny i do dziś mam spokój. Jak robisz z siebie szmatę to traktują Ciebie jak szmatę. Do takiego tekstu "I zapomniał Pan umyć podłogę?" poprosił bym prezesa o zakres obowiązków na piśmie i Tym sposobem zwiesił by głowę i zadzwonił po sprzątaczkę

      • 5 6

      • U nas każda nadgodzina jest 100% dodatkowo płatna, bez znaczenia na jaki dzień czy godzinę przypada.

        • 0 0

    • Typowa firma prowadzona

      Przez wyborce tuska

      • 2 2

    • jaki znowu bogdan? jesteś na ukrainie?

      • 0 0

  • Ja mówię szefowi, że za dodatkowe godziny należy się tyle i tyle wg mojej stawki (1)

    zgadza się albo szuka innej osoby

    • 4 3

    • nie szuka bo musisz pracować na okresie wypowiedzenia, dopiero potem szuka

      • 1 1

  • Serio? Kawczyński i Kierzkowski (2)

    Trojmiasto.pl nie wstyd wam posiłkować się poradami adwokatów/ radców prawnych diabła? Wierzę, że mogą być "na topie"- bo pewnie znajomości im się poszerzyły i ktoś ich polecił... pewnie z powodu niezwykłych umiejętności doradzania "bogatym" jak zniszczyć biednych.
    Firma krzak stworzona przez ten podmiot, przez długi czas bardzo się starała, by doprowadzić do pozbawienia miejsca do zycia wielu rodzin. Wykupili po cichu, bez możliwości pierwokupu budynki należące kiedyś do stoczni wraz z mieszkańcami (grunt w centrum miasta wart wiele kasy ). Pozbawili wiele rodzin stabilności. W tych budynkach mieszkają /mieszkały także osoby niegdyś walczące o wolność nas wszystkich,a teraz walczą o byt!
    Kilku osób już zmarło, długotrwały stres i niepewność na pewno nie pomogły im walczyć z chorobami, które je dotknęły, inni schorowani z niepokojem patrzą w przyszłość.
    Trojmiasto macie potężne medium i to Wy decydujecie jakie wartości chcecie przekazywać dalej, jakich ludzi reklamujecie, jakie postawy i moralność promujecie, to co tworzycie, tworzy nasz świat. Chcecie, żyć w miejscu, gdzie pieniądz jest wart więcej od życia człowieka? Wstyd trojmiasto, wstyd!

    • 16 1

    • A czy znasz prawnicza hienę, która ma jakiś kręgosłup moralny?

      • 5 0

    • A to nie jest ta firma, ktora mieści się w jednym budynku w Wrzeszczu?

      Centrum, ale cicho i spokojnie w pobliżu. Zaskakujące, jesli to prawda, ze kogoś wykolegowali,mają dość wysokie notowania

      • 4 0

  • zwolnij się jak ci nie pasuje (4)

    • 3 10

    • im więcej bedziecie się godzić na d,ymanie to bedziecie dy,mani

      • 9 0

    • ten tekst już nie przechodzi, nawet w szkołach czy urzędach.

      • 6 0

    • Jak mi cos nie pasuje to staram sie to zmienić w firmie, jeśli sie nie da to wtedy można sie zwalniać.

      • 3 0

    • Byłem kiedyś w firmie co taki tekst był mottem przewodnim, efekt?

      przez 4 lata kadrowa zmieniała sie 5 razy, pracownik który pracował nad strategicznym projektem przez kilka lat zwolnił się i teraz 4 nowymi starają się pociągnąć temat ale bez rewelacji, generalnie długo by wymieniać. Janusze biznesu. Tylko pośmiewisko z siebie robią bo ich opinia na rynku jest już splamiona

      • 2 1

  • W takiej sytuacji jestem szczery

    Po prostu idę na L4

    • 16 2

  • jezeli komus sie wydaje ze (1)

    pracowal normalnie na 1 etacie, nastepnie dostal caly drugi i teraz pracuje w 8 godzin na 2 pełnych etatach, to nie oznacza nic innego jak to ze zarówno jego stanowisko jak i to ktore zastepuje to nie sa pelne etaty.

    • 15 5

    • No nie

      Akurat nie oznacza. Nie znasz warunków pracy w korporacji. Przesuwa się tak obowiązki i tak miesza, przesuwa pracowników działów, ze nie są w stanie wykazać, że mają więcej obowiązków. Przykładowo pracownikom z działu A dodaje się część obowiązków działu B i C, częściowo obowiązki A przejmuje dział D, po drodze kilku się wywala z każdego z tych czterech działów, bo jest "lepsza" organizacja pracy. Odpowiedzialni za reorganizację dostają nagrodę, a po kolejnej drugiej, trzeciej reorganizacji z nich też się rezygnuje, o ile nie zdołali się gdzieś wyżej zaczepić. Po kilku latach się okazuje, że praca, którą wykonywało o wiele więcej osób, jest wykonywana przez 1/10, tyle że mniej starannie, bez zastanowienia, z nieuchronnymi błędami, za które firma jest w stanie zapłacić, bo jest to wkalkulowane w ryzyko. Tyle, że pracownik płaci zdrowiem i jednak w końcu rezygnuje. Mimo dość dobrej płacy, wszyscy z mojego działu albo zostali wywaleni, albo - ci, którzy pozostali- nie byli w stanie tego udźwignąć i zrezygnowali.

      • 9 0

  • W firmie Saur to norma, bez dodatkowego wynagrodzenia, kierownik rozrzuca proporcjonalnie :)

    • 6 0

1

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Pracodawcy w Trójmieście

Forum

Najczęściej czytane