Pracując na zmiany dzienne, zazwyczaj nie mamy wątpliwości, kiedy kończy się nasze zwolnienie lekarskie i powinniśmy ponownie pojawić się w pracy. Ta sama kwestia może okazać się problematyczna w przypadku zmian nocnych. Z prośbą o rozstrzygnięcie tej kwestii napisała do nas czytelniczka.
Mój mąż pracuje w wojskowej straży pożarnej w systemie 24/48. Z racji tego, że jego rodzice zachorowali, zdarza się, że musi brać zwolnienie lekarskie, żeby zawieźć ich do lekarza akurat wtedy, gdy ma służbę. Jego przełożony twierdzi, że jego zwolnienie kończy się o północy danego dnia i mąż powinien stawić się w wtedy w pracy i przepracować pozostałe 8 godzin do końca zmiany. Czy rzeczywiście tak jest? Bywa też tak, że przełożony każe mojemu mężowi odrobić te 8 godzin w innym dniu, który sam mu wyznaczy, mimo że mąż zgłasza gotowość do przyjścia do pracy o północy. Czy to zgodne z prawem?Na pytanie odpowiada Andrzej Fortuna - radca prawny z kancelarii Radcy Prawnego Fortuna
W pierwszej kolejności wskazuję, że zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Obrony Narodowej w sprawie zasad i trybu wykonywania zadań przez Wojskową Ochronę Przeciwpożarową oraz zgodnie z Decyzją nr 125/MON Ministra Obrony Narodowej w sprawie tworzenia i wyposażania wojskowych straży pożarnych czynności w tych jednostkach mogą realizować strażacy Państwowej Straży Pożarnej, żołnierze pełniący czynną służbę wojskową lub pracownicy resortu obrony narodowej posiadający kwalifikacje pożarnicze - wyznaczeni na stanowiska służbowe lub zatrudnieni w tych jednostkach. Zastrzegam zatem, że udzielenie kompleksowej odpowiedzi na pytania dotyczące szeroko pojętego czasu pracy wymagałoby posiadania dodatkowych informacji dotyczących statusu i formy zatrudnienia męża czytelniczki, bowiem w zależności od okoliczności sprawy zastosowanie mogą znaleźć inne przepisy, w tym przepisy ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2024 r., poz. 127), ustawy z 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz. U. z 2022 r., poz. 2305) i ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r., poz. 1465), jak również akty wykonawcze do tych ustaw.
Więcej L4 z powodu zaburzeń psychicznych
tak, mam problemy ze zdrowiem
8%
tak, ale z powodu opieki nad bliską osobą
4%
różnie, bywam w lepszej lub gorszej kondycji
18%
raczej nie, staram się unikać brania zwolnienia
70%
Niezależnie jednak od formy zatrudnienia zarówno strażacy Państwowej Straży Pożarnej, żołnierze zawodowi, jak i pracownicy zatrudnieni w oparciu o umowę o pracę (dalej łącznie nazywani strażakami) mogą powstrzymać się od wykonywania zadań służbowych lub świadczenia pracy w przypadku uzyskania tzw. zwolnienia lekarskiego. W przypadku wszystkich wymienionych wyżej osób okres przebywania na zwolnieniu lekarskim stwierdza zaświadczenie lekarskie wystawione zgodnie z przepisami Ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zgodnie z art. 55 ust. 3 pkt 8 tej ustawy, jeżeli podstawą wystawienia zaświadczenia lekarskiego jest zwolnienie od wykonywania pracy z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad chorym członkiem rodziny, to zaświadczenie musi zawierać informację o okresie tego zwolnienia.
Okres zwolnienia mierzony jest dniami kalendarzowymi, zatem zawsze będzie upływał wraz z nadejściem północy. Zgodnie bowiem z art. 111 § 1 k.c. - który to przepis znajduje odpowiednie zastosowanie w związku z brakiem uregulowania w ww. ustawach sposobu obliczania terminów - termin oznaczony w dniach kończy się wraz z upływem ostatniego dnia.
Jeżeli zatem zgodnie z ustalonym harmonogramem strażak miał pełnić 24-godzinną służbę od godz. 8 danego dnia do godz. 8 dnia kolejnego, a otrzymane zwolnienie lekarskie obejmuje tylko ten pierwszy dzień, to w mojej ocenie
przełożony ma rację, twierdząc, że ostatnie 8 godzin zaplanowanego dyżuru nie jest objęte zwolnieniem i co do zasady strażak ma obowiązek pełnić w tym okresie służbę lub świadczyć pracę. W związku z upływem terminu obowiązywania zwolnienia lekarskiego dalsza nieobecność strażaka byłaby zatem nieobecnością nieusprawiedliwioną.
-
I Miejsce
-
II Miejsce
-
V Miejsce
Wątpliwości może budzić to, czy pracodawca lub przełożony może nakazać strażakowi odpracowanie ostatnich 8 godzin dyżuru w innym dniu, jednak w mojej ocenie okoliczności związane z czasową nieobecnością strażaka i koniecznością zapewnienia zastępstwa
przemawiają za możliwością dokonania w tym przypadku zmiany też dalszego harmonogramu pełnienia służby.
Wskazać należy, że kwestie związane z pełnieniem służby w zmianowym rozkładzie czasu zostały dość szczegółowo uregulowane w przypadku służby pełnionej przez strażaka Państwowej Straży Pożarnej. Zgodnie z §3 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 2005 r. w sprawie pełnienia służby przez strażaków Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2023 r., poz. 451), w zmianowym rozkładzie czasu służby, rozpoczęcie pełnienia służby trwającej 24 godziny ustala się na godz. 8, a jej zakończenie na godz. 8 następnego dnia. Tylko w wyjątkowych przypadkach godzina rozpoczęcia pełnienia służby oraz jej zakończenia może być ustalona odmiennie, jednak i w tych przypadkach jej rozpoczęcie może nastąpić nie wcześniej niż o godz. 7 i nie później niż o godz. 8:30. Z powyższego wynika, że
w przypadku Państwowej Straży Pożarnej nie istnieje swoboda w ustalaniu długości zmiany ani momentu rozpoczęcia służby, pewne wątpliwości zatem budzi ocena możliwości faktycznego rozpoczęcia służby o północy.
Tak szczegółowych zasad nie przewidują przepisy dotyczące czasu pełnienia służby przez żołnierzy zawodowych ani przepisy dotyczące czasu wykonywania pracy przez pracowników.
18 kwietnia 2024
(9 opinii)
9 kwietnia 2024
(19 opinii)
2 kwietnia 2024
(14 opinii)
Niemniej jednak na uwadze należy mieć również okoliczności, które są wspólne dla wszystkich osób pełniących dyżury w wojskowych strażach pożarnych, a mianowicie okoliczności związane z organizacją i funkcjonowaniem wojskowych straży pożarnych. Zgodnie z Decyzją nr 125/MON Ministra Obrony Narodowej w sprawie tworzenia i wyposażania wojskowych straży pożarnych jednostki te składają się z podstawowych komórek organizacyjnych zwanych modułami, utworzonych przez czteroosobowe zastępy (dowódcę zastępu, dwóch ratowników-kierowców lub dwóch kierowców-ratowników i ratownika). Szczegółowe zasady dotyczące organizacji i minimalnej liczby osób na zmianie służbowej, gotowych do natychmiastowego podjęcia działań ratowniczych, co do zasady określa regulamin funkcjonowania wojskowej straży pożarnej. Wyjątkiem są wojskowe straże pożarne zlokalizowane na lotniskach, bowiem w tym przypadku minimalną liczbę osób na zmianie służbowej określają przepisy ww. decyzji.
Niezależnie zatem od statusu danej wojskowej straży pożarnej w każdym przypadku obowiązują pewne normy określające minimalny skład osobowy pełniący służbę zmianową. W związku z tym, gdy dany strażak nie może stawić się na swoją zmianę z powodu konieczności sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny, to zapewne sprostanie ww. minimalnym normom będzie wymagało znalezienia na jego miejsce zastępcy.
Z kolei powrót takiego strażaka w trakcie trwania zmiany w danych okolicznościach może skutkować dezorganizacją pracy całej jednostki.
Zasiłek opiekuńczy na opiekę nad wnukami. Czy to zgodne z prawem?
W doktrynie przyjmuje się, że nawet w relacjach pracowniczych (które charakteryzuje zdecydowanie mniejszy stopień podporządkowania niż w przypadku służby)
pracodawca ma w określonych okolicznościach możliwość zmiany harmonogramu pracy bez zgody pracownika. Wprawdzie w przepisach Kodeksu pracy nie przewidziano wprost uprawnienia do dokonywania przez pracodawcę jednostronnych zmian ustalonego już harmonogramu czasu pracy, jednakże możliwość taka jest powszechnie dopuszczana - jeśli przyczyny modyfikacji są obiektywne. A za takie obiektywne przyczyny uznaje się np. chorobę innego pracownika, jego urlop na żądanie czy właśnie konieczność sprawowania osobistej opieki nad chorym członkiem rodziny. Powyższe potwierdziło m.in. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w swoim stanowisku z dnia 18 października 2013 r. (Rzeczposp. PiP 2013, nr 9673, str. 5.). Co jednak istotne, w przypadku pracowników szczegółowe regulacje związane ze zmianą harmonogramu pracy powinny być zawarte w przepisach wewnątrzzakładowych obowiązujących u danego pracodawcy, np. w regulaminie pracy.
Podsumowując, niezależnie od podstawy zatrudnienia lub pełnienia służby przez strażaka sytuacje nagłe związane z pilną koniecznością zapewnienia zastępstwa celem zapewnienia pełnej obsady dyżuru zmianowego
w mojej ocenie mogłyby stanowić obiektywną przyczynę uzasadniającą dokonanie modyfikacji harmonogramu pełnienia służby i jednocześnie uzasadniać decyzję pracodawcy lub przełożonego o nakazaniu pełnienia służby w innym dniu. Na uwadze należy mieć potrzeby związane z zapewnieniem pełnego składu osobowego dla każdej zmiany i tym samym nadrzędny cel funkcjonowania straży pożarnych - utrzymania pełnej gotowości operacyjnej do działań ratowniczych.
Więcej L4 z powodu zaburzeń psychicznych
Zasiłek opiekuńczy na opiekę nad wnukami. Czy to zgodne z prawem?
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
